De onvervulde kinderwens van de stiefmoeder

Lees het boek van Leonie van Mierlo 'uit verwachting'

Het hebben van een kinderwens is niet exclusief iets van stiefmoeders en is van een andere orde dan elke andere wens in het leven omdat het doorgeven van leven onderdeel is van het (voort)bestaan van en op deze aarde. Voor stiefmoeders geldt echter dat hun partner de kinderwens reeds heeft vervuld of zelfs niet meer heeft en dat zij in dit proces vaak alleen staan.


Vaak wordt het leven van mensen en in het bijzonder van vrouwen in grote mate bepaald en gestructureerd door de vervulling van hun kinderwens. Daarmee worden bijna automatisch ook de fasen van het leven ingedeeld. Het krijgen van kinderen, peuters/kleuters schoolgaand naar de middelbare school en daarna aan het werk of nog een verdere opleiding, op kamers etc.. Later worden daar dan nog kleinkinderen aan toegevoegd en dat brengt weer een andere fase met zich mee. Een bepaalde, maar zeer dominante kant van het leven ontrolt zich dus volgens het ons bekende en ‘normale’ patroon waarvan het kader , uitzonderingen daargelaten, eigenlijk al min of meer vaststaat.
Maar is dit ook de, of ieders werkelijkheid? En is er een substituut voor de onvervulde kinderwens?

Ik heb in mijn werk veel gedaan aan trajectbegeleiding. Doelgroep; jongeren en langdurig werklozen. Door intensieve begeleiding werden zij aan een baan geholpen.
Standaardvragen: wie ben je, wat kun je en waar wil je uiteindelijk naar toe? En als je dat duidelijk is wat heb je dan nodig om daar te komen. (scholing, opleiding, praktijkervaring etc.) Veelal waren het vrouwen die zeiden; ik wil een leuke baan; scholing/opleiding hoeft voor mij niet, want ik ga trouwen en dan krijg ik toch kinderen om voor te zorgen. Mijn standaardvraag was daarop; “en stel dat je geen kinderen kunt krijgen”. Verontwaardiging was mijn deel; daarover werd gewoon niet nagedacht.
Ook al hebben veel vrouwen tegenwoordig een hogere opleiding en dito baan toch is het antwoord op deze vraag geen onbelangrijk antwoord. Wordt de kinderwens niet vervuld dan is het niet zo eenvoudig daar een vervanging of andere invulling voor te vinden. Dan kom je al snel terecht bij zingevingvraagstukken n.l., hoe kan ik mijn leven inrichten met een ander doel zodat het toch zinvol en de moeite waard wordt.
De kinderwens wordt pas echt ervaren wanneer het lichaam of erger (en moeilijker) de omstandigheden niet toelaten dat deze wordt ingevuld. In beide gevallen blijft echter staan dat het een wens is, die zoals alle wensen, voorwaardelijk is en niet noodzakelijkerwijs behoeft te worden vervuld.

(Vrouwen die een kinderwens hadden, maar die ook onmiddellijk zagen vervuld omdat de zwangerschap/kinderen zich ook onmiddellijk aandienden, blijven net zoals vrouwen die geen kinderwens hebben uitgesloten van het diepe gekoesterde gevoel; zo graag een kind te hebben).

Omstandigheden, de biologische klok, het lichaam wat x ivf behandelingen heeft afgestoten, vragen om afscheid te nemen van een mooie droom: een kind van jezelf. Iets wat gelijkertijd vraagt om een andere invulling, een andere wens die kan worden waargemaakt. Daarvoor is het absoluut nodig om ook de beperkingen en problemen van het leven met kinderen onder ogen te zien want dit alles wordt vaak geïdealiseerd. Eenmaal kinderen, je krijgt ze alleen in bruikleen, bepalen zij voor een groot deel wat er met je leven gebeurt en hoe dit wordt ingevuld en je eigen wensen komen alleen aan de orde binnen de kaders van die eerder genomen verantwoordelijkheid.
Het moeilijke hierin is dat je deze beperkingen niet kent, niet wil zien en dus ook de ruimte die ‘geen kinderen’ openlaat niet op de juiste waarde kunt waarderen zodat ook de ‘voordelen’ zichtbaar kunnen worden gemaakt en die zijn toch ook echt aanwezig. Dit is moeilijk te vertalen omdat de kinderwens een irrationele emotionele is en de ‘voordelen’ vaak ruimte bieden om rationele wensen in te vullen. Deze vergelijking is een onmogelijke en speelt zich af op een ander niveau.
Gelukkig kan het leven ook heel zinvol zijn zonder kinderen ook al is het moeilijk om dat in deze fase te geloven.
Voor sommigen valt er weinig meer te kiezen en wordt het een proces van verwerking, acceptatie en aanvaarding, voor anderen wel.
Een afwachtende houding aannemen naar de eventuele partner, die geen kinderwens meer heeft en hopen dat je hem nog van gedachten kunt veranderen, lost niet zoveel op. Als de biologische klok niet tikt heb je nog even de tijd. Maar je stelt jezelf daarmee wel afhankelijk en kwetsbaar op. Moeilijke beslissingen moet je in het leven toch altijd zelf nemen. En… niet alles in het leven is maakbaar!! Niemand zal ontkennen dat het echt heel, maar dan ook heel moeilijk is om hierin een weloverwogen beslissing te kunnen nemen maar probeer toch je geluk te koesteren en niet je verdriet.

Tot slot nog een kort woord voor de stiefmoeders die twijfelen, wel of geen kind en allerlei argumenten aanvoeren waarom dan niet. Hun kinderwens is niet prominent aanwezig, (een diepgewortelde kinderwens overstijgt al het andere). Zij vragen zich min of meer alleen af of ze later geen spijt zullen krijgen van hun beslissing om geen biologische moeder te worden.
Op een bijeenkomst over mantelzorg in 1984 sprak hoogleraar en ethicus Helene Depuis, toen net veertig, de volgende woorden "Ik heb op dit moment, weloverwogen besloten om geen kinderen te krijgen, dat kan betekenen dat ik daar later spijt van kan krijgen als mijn vriendinnen oma zijn'. Ik ben me daarvan bewust maar sta op dit moment volledig achter dit besluit omdat ik op dit moment absoluut geen kinderen wil. Als later blijkt dat het toch anders uitpakt dan is dat jammer'. Een mens kan in het leven niet alles hebben". (Kiezen is de helft verliezen).

De regenboog

Het samengestelde gezin is als een regenboog waarin iedere persoon die deel uitmaakt van dat gezin zijn eigen kleur en mooie schittering inbrengt. Laat de regenboog intact! We verwonderen ons immer over al die mooie kleuren die zo naadloos in elkaar overlopen. Simpeler gezegd; laat ieder in zijn eigen waarde.
Rood en blauw zijn beide primaire kleuren en als kleur volkomen gelijkwaardig aan elkaar maar niemand zal beweren dat het dezelfde kleuren zijn. Zo heb ik ook altijd het leven met andermans kinderen gezien, als kinderen gelijkwaardig aan elkaar maar toch zo verschillend. Niet meer niet minder; niet beter niet slechter; niet gemakkelijker niet moeilijker; niet meer of minder problemen; maar wel volkomen anders.
Zonder aan de grondstoffen te morrelen verandert het universele begrip rood en blauw niet. Zo verandert het stiefgezin ook nooit in een kerngezin; simpel omdat de fundamentele basis er reeds is en nooit meer kan worden veranderd. In het leven met andermans kinderen doorloop je verschillende fases van respectievelijk gedogen, accepteren en het ultieme wat je kunt bereiken is ze te aanvaarden. Dat is een proces van jaren en misschien blijf je steken in de fase van acceptatie. De kinderen gaan door eenzelfde proces alleen is het voor hun allemaal wat heftiger. Ook zij blijven vaak steken in de fase van acceptatie. Als stiefouder kies je min of meer voor deze situatie. Kinderen hebben niets te kiezen, dat wordt voor hun gedaan!! Een kind heeft het recht om van vader en moeder te houden, ook al zijn die in gebreke gebleven. Sterker, het is een kunst om de gebreken van de ouders onder ogen te durven zien, ze te benoemen en dan nog liefdevol van beide ouders te houden. Kritiek op een bepaald gedrag of aspect betekent niet dat de gehele persoon wordt veroordeeld. (Stief)ouders hebben de plicht om hun kinderen daarbij te helpen. Dat lijkt op altruïstisch handelen maar niets is minder waar; het is ordinair eigenbelang op de lange termijn.